Tradycja pszczyńskiego stroju

Jednym z elementów kultury ludowej jest strój. Strój ten jest jednym z wyróżniających się odrębnością ubiorów ludu śląskiego. W przeciwieństwie do stroju kobiecego, ubiór męski zaginął ostatecznie wiele lat temu.

Strój męski

Strój mężczyzny na pszczyńskiej wsi nie był jednolity. Różnił się on w zależności od stanu majątkowego i pozycji w społeczności wiejskiej. Typem najczęściej spotykanym u siodłaków był strój złożony z lnianej koszuli, brucleka i spodni wpuszczanych w buty z cholewkami.

• Koszula - wykonana była z płótna lnianego skrojonego z prostokątnych, zszytych płatów.
• Bruclek - rodzaj sukiennej kamizelki bez rękawów, to podstawowy element stroju męskiego.
• Spodnie - wykonywane z sukna czarnego lub granatowego, górą luźne, dołem zwężane, przystosowane do wpuszczania do butów.
• Buty - kupował sobie tylko bogaty gospodarz, wykonywane były z drogiej skóry. Posiadały wysokie cholewy „zgrzybane” u kostek.
• Żupan, płoszcz - te dwa rodzaje wierzchniego okrycia noszono w zależności od upodobania właściciela.

Żupan był szyty z sukna modrego lub czarnego. Sięgał poniżej kolan, wcięty nieco w pasie, z szerokimi rękawami i dużym kołnierzem, zapinanym przeważnie na pętelki.

Bardziej oryginalnym ubiorem był płoszcz. Wykonywano go z sukna granatowego, czarnego lub białego. Płoszcz ma wygląd podwójnej, fałdowanej peleryny, sięgającej łydek. Zapinany był na mosiężną sprzączkę pod szyją.

Kapelusz - był nieodzowną częścią ubioru każdego gospodarza. Wykonywano go z filcu w kolorze czarnym, z czarną lub barwną taśmą wykończoną kokardą.

Strój kobiecy

Na kobiecy strój składają się: oplecek przyszyty do spódnicy, koszula, kabotek, trzewiki, czepiec z czepidłem oraz zopaska.

• Koszula - wykonana z jednego płata płótna była lekko zmarszczona w pasie.
• Kabotek - czyli bluzkę wkładano na koszulę, wykonany był z białego, cienkiego płótna. Z boku doszywane były krótkie rękawki, suto marszczone i zaciągane tasiemką.
• Oplecek z kiecką - to podstawowa część dawnego stroju kobiecego. Kiecka wykonana jest z sukna cienkiego, przy czym na uszycie jednej kiecki zużywano do 5 metrów materiału. Górną, mocno marszczoną część przyszywano do oplecka, wykonanego z aksamitu lub brokatu. Oplecek był haftowany wełną lub jedwabiem w bogate kolorowe motywy roślinne.
• Trzewiki - to element wprowadzony do stroju stosunkowo późno. Latem w ogóle nie noszono obuwia, zimą bardziej zamożne kobiety nosiły wysokie sznurowane buciki na obcasie. Od połowy XIX w. zaczęto kupować na targach niskie trzewiki na obcasie, zapinane z przodu na sprzączkę.
• Nakrycie głowy - do lat dwudziestych XX w. typowym nakryciem głowy u mężatek był czepiec z założonym na niego czepidłem, zwanym też żurkiem. Czepiec wykonywany był z koronkowej siatki szydełkowej roboty. Na czepiec nakładano niedużą, trójkątną chustę płócienną, zwaną czepidłem.
• Zopaski - były nieodzownym elementem ubioru kobiety. Na co dzień chroniły kieckę przed zabrudzeniem w czasie pracy, od święta były ozdobą.

Ubiór kobiet pszczyńskich przeszedł ewolucję w stosunku do stroju końca XIX w. Oplecek nie jest już ozdobnie haftowany Wyszły z użycia haftowane kabotki i czepce. Powszechnym elementem tego stroju stała się teraz jakla. Stanowi ona ubiór wierzchni.

Tradycje pszczyńskiego stroju troskliwie kultywuje istniejący od 1960 r. Zespół Regionalny Pszczyna, który zbiera, dokumentuje i prezentuje na scenie pieśni, tańce, obrzędy i zwyczaje tego regionu.

W wielu wioskach pszczyńskich powstały zespoły, które z powodzeniem prezentują dawne tradycje, pieśni związane z kulturą ludową tej ziemi. Bardziej znane zespoły działają w Frydku, Woli, Jankowicach, Rudołtowicach, Goczałkowicach Zdroju, Jarząbkowicach, Mizerowie, Pawłowicach i Krzyżowicach.

Warto także wspomnieć o najstarszym na Górnym Śląsku chórze mieszanym Lutnia. Chórze, który od ponad 90 lat kultywuje na ziemi pszczyńskiej tradycje patriotyczne.

Skansen - Zagroda Wsi Pszczyńskiej ul. Parkowa
43-200 Pszczyna
tel. 604-508-718
www.skansen.pszczyna.pl otwiera się w nowym oknie

teksty: E. Famulok, J. Cebulski