Jan Szłapa i Stanisław Michalik byli uczestnikami powstań śląskich. Ich groby zostały wpisane do ewidencji grobów weteranów walk o wolność i niepodległość Polski.

Na cmentarzu Wszystkich Świętych w Pszczynie odbyła się uroczystość oznaczenia grobów powstańców śląskich: Jana Szłapy i Stanisława Michalika znakiem pamięci „Tobie Polsko” oraz tabliczką „Grób weterana walk o wolność i niepodległość Polski”.

Celem inicjatywy Instytutu Pamięci Narodowej w Katowicach jest uhonorowanie powstańców śląskich, którzy spoczywają na cmentarzach naszego województwa oraz wskazania lokalnym społecznościom grobów mieszkańców, którzy w latach 1919-21 walczyli o powrót Górnego Śląska do Polski.

IPN od kilku lat bada tematykę grobów powstańców śląskich. - Wiedza dotycząca miejsc spoczynku powstańców śląskich jest nikła i wybiórcza. Postanowiliśmy zadbać o ten obszar pamięci, organizując akcję „Ocalmy groby powstańców od zapomnienia”. Zwróciliśmy się do społeczności o informacje, gdzie spoczywają powstańcy. To ważne, żebyśmy te osoby pokazali z imienia, nazwiska i twarzy. Chcemy je przypominać i upamiętniać - mówił Jan Kwaśniewicz, naczelnik Oddziałowego Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN w Katowicach.

W uroczystości na cmentarzu Wszystkich Świętych w Pszczynie wzięły udział rodziny powstańców, samorządowcy, Grzegorz Cempura - prezes Towarzystwa Miłośników Ziemi Pszczyńskiej, które było wnioskodawcą oznaczenia grobów, przedstawiciele katowickiego IPN-u, dzieci i młodzież pszczyńskich szkół. Kompanię honorową wystawiła klasa mundurowa Powiatowego Zespołu Szkół nr 2 w Pszczynie, a o oprawę artystyczną zadbała wychowanka Powiatowego Ogniska Pracy Pozaszkolnej. Salwę wykonali członkowie Kurkowego Bractwa Strzeleckiego w Pszczynie.

Uroczystość współorganizowało Starostwo Powiatowe w Pszczynie oraz Urząd Miejski. Burmistrz Dariusz Skrobol oraz wicestarosta Damian Cieszewski dziękowali Instytutowi Pamięci Narodowej w Katowicach za tę inicjatywę i zapewniali o pomocy przy oznaczaniu grobów kolejnych powstańców na ziemi pszczyńskiej.

- To bardzo ważny monet dla nas, dla pszczynian, dla osób, które czczą pamięć bohaterów lat 1919-1921. Gmina Pszczyna jest miejscem, która historię o powstaniach i losy powstańców upamiętnia. Przypomina o tym replika sztandaru „Tobie Polsko”, która od kilku lat jest wmurowana w holu Urzędu Miejskiego - mówił burmistrz Pszczyny, Dariusz Skrobol.

- Pamięć o zaangażowaniu naszych mieszkańców w to, by Śląsk wrócił do macierzy jest niezwykle istotna. Czy dzisiaj podobnie postąpilibyśmy jak nasi uhonorowani? Mam nadzieję, że tak. A żeby tak się stało, trzeba o tym przypominać następnym pokoleniom - mówił wicestarosta Damian Cieszewski.

Znak ma formę proporczyka o rozmiarach ok. 20 cm na 8 cm, wykonanego z porcelany nagrobnej. Umieszczono na nim inwokację „Tobie Polsko”, pod którą znajduje się wizerunek orła otoczonego datami powstań, a poniżej napisy: Grób Powstańca Śląskiego oraz Instytut Pamięci Narodowej. Proporzec jest wzorowany na sztandarze powstańczym „Tobie Polsko”, wykonanym na początku 1920 r. w pracowni przy redakcji „Katolika” w Bytomiu - obecnie jest on w zbiorach Muzeum Czynu Powstańczego w Górze Św. Anny.

Warto przypomnieć, że w poprzednich latach na cmentarzu Wszystkich Świętych w Pszczynie znakiem „Tobie Polsko” oznaczono groby powstańców: Aleksego Fizi, Stanisława Krzyżowskiego, Juliusza Cichonia, Huberta Piechy, Jana Poloczka oraz Ludwika Kędziora. Na cmentarzu w Piasku oznaczony został grób powstańca śląskiego Franciszka Kozika.

O powstańcach

Stanisław Michalik urodził się 17 listopada 1879 r. w Nakle powiat Tarnowskie Góry jako syn Jakuba i Rozalii. Po ukończeniu szkoły podjął praktykę zawodową celem uzyskania uprawnień budowlanych w specjalności kolejowej. W 1901 r. powołany został do dwuletniej służby w armii niemieckiej. W  czasie I wojny światowej odkomenderowany do służby kolejowo-wojskowej na stacjach najpierw w Radomsku, później Częstochowie, pod koniec 1917 r. powrócił do pracy na stację Tarnowskie Góry. W tym czasie zaangażował się również w działalność narodową.

Nawiązał kontakt z adwokatem Kazimierzem Czaplą, z polecenia którego zorganizował Związek Kolejarzy Zjednoczenia Zawodowego Polskiego. W lutym 1919 r. wstąpił do Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska otrzymując funkcję okręgowego organizatora POW w kolejnictwie na powiaty tarnogórski, lubliniecki, kluczborski i część opolskiego. Jednocześnie był członkiem zorganizowanego w  Tarnowskich Górach z powodu rychłego spodziewania się wkroczenia wojska polskiego tajnego komitetu przygotowawczego do objęcia władzy działającego pod nazwą Komitet Polskiej Partii. W  wyborach do Rady Miejskiej, które odbyły się 9 listopada 1919 r. został wybrany radnym z listy Polskiej Partii Narodowej. Aktywnie działał w akcji plebiscytowej między innymi w charakterze mówcy wiecowego, aresztowany przez policję niemiecką, ciężko pobity, kilka godzin przetrzymywany w  więzieniu. Kierował nadto sekcją bojówek zabezpieczających zgromadzenia przez atakiem ze strony Niemców, jak również rozbijających wiece niemieckie. Organizował także broń i amunicję, które początkowo przechowywał w Piekarach Śląskich. W drugim powstaniu śląskim uczestniczył w  rozbrajaniu żołnierzy niemieckich w Tarnowskich Górach. W trzecim powstaniu przydzielony został jako okręgowy Sztabu Grupy Północnej służby kolejowej. Dowodząc batalionem kolejowym brał czynny udział w operacji zajmowania dworców w Tarnowskich Górach, Bytomiu, Katowicach przeprowadzanych z wykorzystaniem pociągu pancernego. Walczył z bronią w ręku przy zdobywaniu Tarnowskich Gór. Z powodu stosowania przemocy względem Niemców skazany przez sąd niemiecki na karę więzienia, dlatego też miasto opuścił ukrywając się. Początkowo przebywał w  Obozie Uchodźców w Goczałkowicach, następnie w Sosnowcu i Poznaniu, skąd ponownie powrócił do Obozu w Goczałkowicach. W 1922 r. osiedlił się w Pszczynie i pracował jako zawiadowca odcinka drogowego kolei państwowych.

29 kwietnia 1940 r. aresztowany i osadzony w KL Dachau, z którego zwolniony został po ponad rocznym pobycie.

Był członkiem Związku Powstańców Śląskich, Związku Weteranów Powstań Śląskich, Związku Bojowników o Wolność i Demokrację.

Odznaczony Medalem Niepodległości, Gwiazdą Górnośląską, Krzyżem na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi, Srebrnym Krzyżem Zasługi, Medalem Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości, Śląskim Krzyżem Powstańczym, Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.

Zmarł 27 grudnia 1962 r.

Jan Szłapa urodził się 28 lipca 1893 r. w miejscowości Siedlec powiat Wielkie Strzelce (obecnie Strzelce Opolskie) w rodzinie Józefa i Antoniny. Po ukończeniu szkoły ludowej kształcił się w fachu rzeźnika składając w 1913 r. egzamin czeladniczy. W 1914 r. został powołany do armii niemieckiej, ciężko ranny w bitwie nad Sommą, zwolniony jako inwalida w 1917 r. Po powrocie z wojska zaangażował się w działalność propolską. Był jednym ze współzałożycieli Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, Koła Śpiewaczego, którego głównym zadaniem było pielęgnowanie polskich pieśni oraz budzenie ducha narodowego, a także członkiem Rady Ludowej na powiat wielko-strzelecki.

Od 1 lutego 1919 r. pozostawał członkiem Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska jako komendant I obwodu na powiat wielko-strzelecki. Brał udział we wszystkich trzech powstaniach śląskich. Do pierwszego powstania zmobilizował 200 ochotników z zadaniem bojowym wysadzenia mostów na Odrze oraz obsadzenia ważnych punktów strategicznych. Jednak wskutek odwołania akcji, koncentracja ochotników została przerwana. Do drugiego zrywu wyruszył na czele kompanii rowerowej wyznaczonej do zaatakowania oddziałów Grenzschutzu rozlokowanych wzdłuż linii kolejowej Wielkie Strzelce-Fosowskie i gdzie w miejscowości Rozmierz doszło do utarczki zbrojnej. Zaangażowany w akcję plebiscytową, piastował funkcję komendanta powiatowego Policji Plebiscytowej. Jednocześnie przybrawszy pseudonim Damian prowadził zakrojoną na szeroką skalę nad wyraz owocną działalność konspiracyjną głównie w zakresie gromadzenia broni, za co otrzymał nominację na stopień chorążego. Po wybuchu trzeciego powstania jako dowódca 1 kompanii szturmowej I baonu strzeleckiego w Podgrupie III Bogdan-Gonsior uczestniczył w walkach między innymi pod Ujazdem, Leśnicą, Lichynią, Zdzieszowicami, Zalesiem, Sławięcicami, Wielkimi Strzelcami i Górą św. Anny. Po likwidacji właściwego frontu znalazł się z oddziałem w Jarocinie, gdzie został rozbrojony i zwolniony do obozu uchodźców w Goczałkowicach. Po włączeniu części Górnego Śląska do Polski zamieszkał w Pszczynie.

Był członkiem Związku Powstańców Śląskich, Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, Związku Peowiaków, a później Związku Weteranów Powstań Śląskich oraz Związku Bojowników o Wolność i Demokrację. W okresie międzywojennym piastował mandat radnego Rady Miejskiej w Pszczynie. W czasie okupacji aresztowany przez gestapo, przez trzy lata przetrzymywany w więzieniu w Pszczynie, następnie odtransportowany do pracy przymusowej w fabryce rowerów w Czechowicach. Pod koniec 1944 r. zbiegł na teren Generalnego Gubernatorstwa. Do miasta powrócił w lutym 1945 r. Był pierwszym powojennym burmistrzem Pszczyny.

Odznaczony Krzyżem na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi kl. I, Gwiazdą Górnośląską, Krzyżem Niepodległości, Śląskim Krzyżem Powstańczym, Medalem Zwycięstwa i Wolności, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.

Zmarł 4 listopada 1974 r. w Pszczynie.

Wprowadzenie: Biuro Rzecznika Prasowego